Capelle aan den IJssel

Samen met Contrei voerde Noor Mens een onderzoek uit naar de verstedelijkingsgeschiedenis van Capelle aan den IJssel dat resulteerde in ‘het verhaal van het stadsdorp Capelle aan den IJssel na 1945’ en een selectie van karakteristieke objecten uit de wederopbouw- en Post65-periode.
Capelle heeft zijn eerste groeispurt gekend in de wederopbouwperiode en is daarna als groeikern verder uitgedijd. Centraal staat de vraag welke grootschalige stedenbouwkundige ontwikkelingen kenmerkend zijn voor de (snelle) stedelijke groei en hebben bijgedragen aan de herkenbare structuur en identiteit van Capelle aan den IJssel. 

Helmond

Cultuurhistorische verkenning en waardestelling Helmond.
I.s.m. CONTREI 2020–2022; Noor Mens leverde de biografische delen. Hierin werd de historisch-ruimtelijke ontwikkeling van de binnenstad en een reeks wijken beschreven.

Helmond is een middeleeuwse stad, die tot begin van de negentiende eeuw vrij klein bleef. Door de aanleg van de Zuid-Willemsvaart, die Luik met Den Bosch verbond, kwam het stadje zeer gunstig aan het kanaal te liggen. Sinds die tijd maakte Helmond als industriestad een explosieve groei door. Er werden op grote schaal textiel- en metaalproducten geproduceerd.

Het geld dat verdiend werd ging niet alleen naar de verdere uitbouw van de industrie, maar kwam ook ten goede aan de verfraaiing van de binnenstad, aan de bouw van luxe villa’s en – vooral tijdens het interbellum – aan de bouw van grote volkswoningbouwwijken gebaseerd op de ideeën van de tuinstadbeweging. De stad verwierf hiermee grote faam en werd wel het ‘Mekka van de volkswoningbouw’ genoemd. Maar zoals het alle textielsteden vanaf de jaren zestig verging, zo verging het ook Helmond: de maakindustrie kon de internationale concurrentie niet bijbenen en de meeste fabrieken moesten noodgedwongen hun deuren sluiten en werden grotendeels gesloopt.

Helmond heeft dit verlies vanaf het laatste kwart van de twintigste eeuw verwerkt door een vlucht vooruit. Door middel van veel sloop en nieuwbouw heeft de stad zichzelf sindsdien continu gemoderniseerd. Deze modernisering leverde Helmond een dynamisch imago op, maar het heeft ook een keerzijde: een continu verlies aan zichtbare historie in de binnenstad en een toenemende onzekerheid over welke rol de geschiedenis nog kan spelen in de ruimtelijke ontwikkelingen van de stad.

Kampen, Brunnepe

Cultuurhistorische verkenning & waardestelling voor de wijk Brunnepe, Kampen.
I.s.m. Flexus AWC (nu CONTREI), 2019; Noor Mens schreef de biografie.

Brunnepe is de eerste uitbreidingswijk van Kampen en historisch de meest gelaagde wijk van de stad. Het ontstond in de middeleeuwen als vissersplaats en groeide in de vijftiende en zestiende eeuw uit tot voorstad van Kampen. Tijdens oorlogen kreeg het soms zwaar te verduren. In de negentiende eeuw werd het een uitwijkplaats voor de van het eiland Schokland verdreven vissers. Eind negentiende eeuw vestigde de Berkfabriek, die heel Nederland voorzag van geëmailleerde pannen, zich in Brunnepe. De wijk groeide in de negentiende en eerste helft van de twintigste eeuw uit tot een tamelijk drukke voorstad met een eigen haven.

Brunnepe was ook de eerste wijk van Kampen waar voor en na de Woningwet van 1901 volkswoningbouw werd gerealiseerd door nieuw gestichte woningbouwverenigingen, maar ook door particulieren zoals de Nutsspaarbank en de Berkfabriek. Er verrezen aan weerszijden van de Noordweg verschillende volkswoningbouwbuurten. Ook met deze uitbreidingen bleef Brunnepe nog lang een tamelijk dorps karakter houden.

Ondanks de menging van verschillende stedenbouwkundige fragmenten uit diverse perioden bleef Brunnepe lange tijd een wijk met een sterke, ruimtelijke samenhang. Dat veranderde in de jaren tachtig, toen met de stedelijke vernieuwing de Berkfabrieken vrijwel geheel werden afgebroken en er appartementengebouwen voor in de plaats kwamen. Desalniettemin bezit Brunnepe nog veel cultuurhistorisch erfgoed, met name uit de periode van de volkswoningbouw uit de eerste helft van de twintigste eeuw. Vooral de karakteristieke architectuur van de Kamper architect G.B. Broekema springt daarbij in het oog.